COVID-19 aşısı ile ilgili bilinmeyenler akıllarda pek çok soruya yol açıyor. Güvenilir olduğunu düşündüğünüz farklı kaynaklardan konuyu araştırmakta fayda var.
Aşı uygulamaları ile ilgili bazı soruları Amerika Birleşik Devletleri Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC)’nin açıklamalarından derledik [1].
COVID-19 aşısı olduktan sonra COVID-19 olur muyum?
Uygulanmakta olan COVID-19 aşılarının hiçbiri COVID-19 hastalığı oluşturacak virüsü içermez. Bu durum bizim için, aşıların COVID-19 enfeksiyonuna yol açmayacağının bir kanıtıdır.
Uygulanmakta olan birkaç farklı aşı türü olduğunu biliyoruz. Hepsinin ortak hedefi bağışıklık sistemimize COVID-19’a neden olan virüsü nasıl tanıyacağını ve onunla nasıl savaşacağını öğretmektir. Aşılama sonrası süreçte bazen ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, halsizlik gibi belirtiler olabilir. Bu belirtiler normaldir ve vücudun bağışıklık sisteminin harekete geçtiğinin bir işaretidir.
Aşılamadan sonra vücudun COVID-19’a neden olan virüse karşı bağışıklık kazanabilmesi için her şeyden önce uygulama dozunun tamamlanması gerekir. Yani uygulanan aşı 2 ya da 3 doz ise bu dozlar tamamlanmış olmalıdır. Ardından vücudun koruyucu cevap geliştirmesi için birkaç hafta geçmesi gerekmektedir. Koruyuculuk olmadan yani aşılamadan hemen önce veya hemen sonra COVID-19’a neden olan virüsle enfekte olabilir ve aşılanmış olmanıza rağmen hastalanabilirsiniz. Bunun nedeni, aşının koruma sağlamak için yeterli zamanının olmamasıdır. Öte yandan, şu an uygulanan aşılardan hiçbirinin koruyuculuk geliştirme olasılığı %100 değildir. Yani tam doz aşınızı uygulatmış olmanız ve yeterli süreyi geçirmiş olmanıza rağmen hastalanma riskiniz vardır.
İşte bu yüzden maske kullanmaktan, mesafe ve hijyen kurallarına uymaktan asla vazgeçmeyin.
Pandemi döneminde belli gruplar için (gençler, 65 yaş üzeri vb) özel önlemler alındığını biliyoruz; bu gruplardan biri de gebelerdir. Pek çok ülkede, çalışan gebelere izin ya da evden çalışma imkanı sağlanmış bu sayede bulaş riski azaltılmıştır. Riskin düşük olmasına rağmen COVID-19’lu gebelerde yoğun bakıma yatış, entübasyon veya ölümle sonuçlanan ciddi hastalık durumlarına rastlanmıştır. Ek olarak, özellikle gebeliğin son aylarındaki enfeksiyonlarda erken doğum gibi olumsuz sonuçların da görülebildiği bildirilmiştir. Bu sebeple; hamile ve emziren kadınlarda COVID-19 aşı uygulaması önem arz etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Sağlık ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC)’nin bu konudaki önerilerini sizlerle paylaşmayı uygun bulduk [2].
Hamilelikte Covid-19 Aşısı
COVID-19 aşılarının gebelik dönemindeki insanlarda güvenle uygulanabilirliği konusunda elimizde yeterli veri bulunmamaktadır.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarla bazı sonuçlara varılmıştır. Gebelik öncesinde/sırasında Moderna COVID-19 aşısı alan sıçanlarda dişi üreme, fetal/ embriyonal gelişim veya doğum sonrası gelişim açısından güvenlik endişesi gösterilmemiştir. Bu çalışmalarla birlikte araştırmacılar, hamilelerde çalışma yapmayı planlamakta ve aşı üreticileri, klinik denemelerde hamile kalan kişilerdeki sonuçları takip etmektedir.
Güncel bilgilere dayanarak, uzmanlar mRNA aşılarının hamile kişi veya fetüs için risk oluşturmasının pek olası olmadığına, çünkü mRNA aşılarının canlı aşılar olmadığına inanmaktadırlar. Aşıdaki mRNA, normal hücresel süreçlerle hızlı bir şekilde bozulur ve hücre çekirdeğine girmez. Bununla birlikte, mRNA aşılarının hamilelerde kişi ve fetüs üzerindeki potansiyel riskleri bilinmemektedir çünkü bu aşılar hamilelerde incelenmemiştir.
Hamileler, COVID-19 aşı uygulamalarında öncelikli grupta yer alıyorsa (örneğin, sağlık personeli) aşı olmayı seçebilirler. Aşılama öncesinde bir sağlık hizmeti sağlayıcısı ile görüşmek gerekmese de karar verirken, hamileler ve sağlık hizmeti sağlayıcıları, COVID-19 toplum bulaş düzeyini, hastanın kişisel COVID-19 kapma riskini, COVID-19’un hasta için risklerini ve fetüs için potansiyel riskleri ile aşı, aşının yan etkileri ve hamilelik sırasında aşının etkililiğini göz önünde bulundurmalıdır.
Hamilelerde COVID-19 aşısı kullanımında, hamile olmayanlarda beklenene benzer şekilde yan etkiler ortaya çıkabilir. Aşı uygulamasının ardından ateşi olan hamilelere ateşin olumsuz gebelik sonuçlarıyla ilişkili olması nedeniyle Parasetamol almaları önerilebilir. Parasetamol, aşılama sonrası diğer belirtileri yaşayan hamileler için de bir seçenek olarak sunulabilir.
Hamile kalmaya çalışanların mRNA COVID-19 aşılamasından sonra hamilelikten kaçınmasına gerek yoktur.
Emzirenlerde COVID-19 Aşısı
Emzirenlerde COVID-19 aşılarının güvenliği veya mRNA COVID-19 aşılarının anne sütüyle beslenen bebek veya süt üretimi/atılımı üzerindeki etkileri hakkında veri bulunmamaktadır. Öte yandan mRNA aşılarının emziren bebek için bir risk oluşturduğu düşünülmemektedir.
Emzirenler, COVID-19 aşı uygulamalarında öncelikli grupta yer alıyorsa (örneğin, sağlık personeli) aşı olmayı seçebilirler.
COVID-19 Tekrarlar mı?
Amerika Birleşik Devletleri’nde klinik çalışmalar yürüten SIREN’in (Strategies to Innovate Emegency Care Clinical Trials Network) 18 Haziran-24 Kasım tarihleri arasında yürüttüğü çalışma, COVID-19 pozitifken iyileşen kişilerde hastalığın tekrarlaması konusunda önemli bilgiler vermektedir [3]. Çalışmada, 6.614 COVID-19 pozitif olgu gözlenmiş ve 44 kişide hastalığın tekrarladığı bildirilmiştir.
SIREN COVID-19 araştırma lideri ve İngiltere Halk Sağlığı Kıdemli Tıbbi Danışmanı Profesör Susan Hopkins bu çalışmanın sonuçları ile ilgili şunları belirtmiştir:
“Bu çalışma bize COVID-19’a karşı gelişen antikorların oluşturduğu koruyuculuğun doğası hakkında bugüne kadarki en net görüntüyü verdi; ancak bunlar, erken bulgulardır ve yanlış anlaşılmamalıdır.
Artık enfeksiyonu geçirip antikor geliştirenlerin çoğunun tekrar hastalanmaktan korunduğunu biliyoruz; ancak bu korunma tam değildir ve ne kadar sürdüğünü henüz bilmiyoruz. En önemli sonuç ise, insanların virüse tekrar yakalanabileceklerine inanıyoruz.
Hastalığı geçirmiş olsanız ve korunduğunuza dair laboratuvar kanıtınız olsa dahi yeniden hastalanabilir veya belirtisiz geçireceğiniz hastalığı çevrenize bulaştırabilirsiniz sağlık hizmetimizi korumak ve hayat kurtarmak için hepimizin evde kalması her zamankinden daha fazla hayati önem taşıyor.”
Hepimizin bir an önce eski günlere dönebilmesi için sizlere maske kullanmayı, mesafe ve hijyen kurallarına dikkat etmeyi tekrar hatırlatıyoruz.
[1] https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/facts.html
[2] https://www.cdc.gov/vaccines/covid-19/info-by-product/clinical-considerations.html